سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقش فعالی در دستگیری، شکنجه و محروم‌سازی گروه‌های در اقلیت در ایران ایفا می‌کند. اقلیت‌های مذهبی و اتنیکی، از جمله سنی‌ها، بهاییان، کردها، بلوچ‌ها، عرب‌ها و … به‌طور مداوم توسط اطلاعات سپاه تحت فشار قرار دارند. این گروه مسلح که فرمانده آن به طور مستقیم توسط خامنه‌ای انتخاب می‌شود، در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ به دستور خمینی و تنها چند ماه پس از انقلاب ۵۷ تشکیل شد تا از «دستاوردهای انقلاب» و نظام جمهوری اسلامی دفاع کند. گروهی که از همان ابتدای شکل‌گیری نقش کلیدی در سرکوب اعتراضات داخلی، نظارت بر فضای مجازی، و کنترل مخالفان داشته است. در این پست به بهانه سالگرد تاسیس سپاه، برخی از جنایت‌های سپاه پاسداران را مرور کرده‌ایم.
سپاه؛ بازوی سرکوبگر جمهوری اسلامی
کنترل فضای مجازی: واحدهای سایبری سپاه فعالیت گسترده‌ای در کنترل اینترنت و حملات سایبری دارند.
کنترل رسانه‌ها و پروپاگاندا: بخش رسانه‌ای سپاه (مانند خبرگزاری فارس) در تولید محتوای تبلیغاتی و سرکوب اطلاعات مستقل فعال است.
سرکوب اعتراضات: قرارگاه ثارالله مسئول کنترل امنیتی تهران و سرکوب اعتراضات گسترده است و در زمان بحران به طور مستقیم زیر نظر خامنه‌ای فعالیت می‌کند.
کنترل دانشگاه‌ها: بسیج دانشجویی و نهادهای وابسته به سپاه در سرکوب فعالیت‌های دانشجویی و کنترل دانشگاه‌ها نقش کلیدی دارند.
چپاول بودجه: سپاه پاسداران با گرفتن پیمانکاری بسیاری از پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای در مناطق مختلف از جمله بلوچستان، بخش بزرگی از بودجه‌های غیرنظامی را نیز به خود اختصاص داده است.
سرکوب اقلیت‌های مذهبی و اتنیکی
سپاه پاسداران برای سرکوب اقلیت‌های مذهبی و اتنیکی، از راه‌های غیرانسانی متعددی از جمله موارد زیر استفاده می‌کند:
- استفاده از خشونت مرگبار علیه معترضان غیرمسلح
- ترورهای کور، بازداشت‌های خودسرانه و ناپدیدسازی قهری شهروندان
- پرونده‌سازی، افزایش اعدام زندانیان بلوچ و آزار افراد فاقد مدارک هویتی
- قطع مکرر اینترنت و شبکه‌های ارتباطی، به‌ویژه در زمان اعتراضات
- کنترل و مین‌گذاری در مناطق مرزی همانند بلوچستان بدون نصب علائم هشداردهنده
سرکوب اعتراضات مردمی
سپاه پاسداران، در سرکوب اعتراضات مردمی، از جمله در اعتراضات ۸۸، ۹۶، ۹۸، و ۱۴۰۱ نقش کلیدی داشت. یکی از نمونه‌های آن، در یکی از تجمعات مسالمت‌آمیز شهروندان بلوچ پس از نماز جمعه بود که در نزدیکی مسجد مکی زاهدان اتفاق افتاد. این اعتراضات که در واکنش به تجاوز فرمانده انتظامی چابهار به یک دختر ۱۵ ساله بلوچ و در حمایت از جنبش «زن، زندگی، آزادی» شکل گرفته بود، با شلیک مستقیم نیروهای سپاه به معترضان، منجر به کشته شدن دست‌کم ۱۰۰ نفر و زخمی شدن بیش از ۳۰۰ نفر، از جمله زنان و کودکان بلوچ شد.
شکنجه و تجاوز به بازداشت‌شدگان
اطلاعات سپاه نقش محوری در بازداشت، شکنجه و اعتراف‌گیری از فعالان سیاسی، مدنی و روزنامه‌نگاران دارد. در جریان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ (زن، زندگی، آزادی)، گزارش‌های متعددی از بازداشت‌شدگان در مورد شکنجه‌های فیزیکی و روانی و حتی تجاوز جنسی توسط نیروهای امنیتی، از جمله اطلاعات سپاه، منتشر شد.
کمیته حقیقت‌یاب شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال ۲۰۲۴ اعلام کرد که این رفتارها به‌صورت سیستماتیک انجام شده و مصداق شکنجه و جنایت علیه بشریت است.
منبع: HRW, April 2024 – Iran: Security Forces Rape, Torture Detainees
اعدام‌های دسته‌جمعی سال ۱۳۶۷
سازمان اطلاعات سپاه، یکی از نهادهای اطلاعاتی قدرتمند است که به موازات وزارت اطلاعات، در سرکوب مخالفان به‌شدت فعال است. اطلاعات سپاه در بسیاری از موارد بر روند قضایی افراد دستگیر شده به‌خصوص در پرونده‌های امنیتی تاثیر مستقیم دارد. به عنوان مثال در تابستان ۱۳۶۷، هزاران زندانی سیاسی در ایران به فرمان آیت‌الله خمینی و با نقش‌آفرینی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی مرتبط با سپاه، در دادگاه‌های چند دقیقه‌ای به اعدام محکوم شدند. براساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل، این اعدام‌ها بدون دسترسی به وکیل و بدون اطلاع خانواده‌ها انجام شد و اجساد قربانیان در گورهای دسته‌جمعی مانند خاوران دفن شدند.
منبع: Amnesty International – Blood-Soaked Secrets, 2018
قتل معترضان در زندان در اثر شکنجه
بسیاری از زندانیان سیاسی که توسط سپاه بازداشت می‌شوند، در سلول‌های انفرادی نگهداری خواهند شد، به درمان پزشکی دسترسی ندارند و برخی از آنها در اثر شکنجه جان خود را از دست می‌دهند. قتل مخالفان در زندان در اثر شکنجه جنایتی است که بارها توسط نیروهای سپاه تکرار شده است. برخی از نمونه‌های آن قتل سپهر شیرانی، دانشجوی ۱۹ ساله است که به دلیل فعالیت در فضای مجازی توسط نیروهای اطلاعات سپاه زاهدان بازداشت شد و سه روز پس از بازداشت، در ۱۲ بهمن ۱۴۰۲، بر اثر شکنجه در بازداشتگاه جان باخت. همچنین محمود رخشانی، دانش‌آموز دوره پیش‌دانشگاهی نیز در سال ۱۴۰۲ توسط نیروهای اطلاعات سپاه زابل بازداشت شد و بر اثر ضربه به ناحیه سر جان باخت.