گستـرش آزادی‌‌های مـدنـــی در ایـــران
اشاره: سازمان اتحاد برای ایران، در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ مجموعه گفتگوهایی با صاحب‌نظران انجام داد که بصورت هفتگی منتشر شد. این گفتگوها درباره موضوعات بحث‌برانگیز در حوزه حقوق‌بشر، جامعه مدنی و دموکراسی و ارتباط آنها با یکدیگر بود. هدف از این گفتگوها، طرح ایده در زمینه مسايلی بود که چون ماهیت خبری ندارند، رسانه‌های همگانی کمتر به آن می‌پردازند. در نهایت و در این مجموعه بیست گفتگو انجام شد که مجموعه کامل آنها در این صفحه گرد آمده است.
پرستو فروهر، متولد سال ۱۳۴۱، هنرمند و نویسنده شناخته شده ایرانی است. او در اسفند ماه سال ۱۳۹۰ جایزه دوسالانه “سوفی فون لاروش برای برابری جنسیتی” را که از سوی شهرداری اوفن‌باخ آلمان اعطا می‌شود، به علت شجاعت و خلاقیت دریافت کرد. همچنین بنیاد مصدق در سال ۱۳۹۵ به پاس کوشش‌های حقوق بشری و دادخواهی پیگیرانه‌اش «لوح مصدق» را به او اهدا نمود. از پرستو فروهر تاکنون کتابهایی به زبان آلمانی و فارسی چاپ شده که آخرین آنها با نام “بخوان بنام ایران” در سال ۱۳۹۱ منتشر شد. او همچنین نمایشگاه‌های هنری مختلفی در ایران، آلمان، انگلستان و امریکا برگزار کرده است.
رضا علیجانی متولد سال ۱۳۴۱، پژوهشگر اسلامی و از فعالان ملی‌مذهبی است. او از روزنامه‌نگاران شناخته شده در ایران بود و سال‌ها سردبیری ماهنامه ایران‌فردا را بر عهده داشت. سازمان گزارشگران بدون مرز در سال ۱۳۸۰ علیجانی را، بعنوان روزنامه‌نگار برگزیده سال انتخاب کرد. از رضا علیجانی همچنین بیش از بیست عنوان کتاب منتشر شده است. او که نزدیک به هفت سال را طی چنده دوره‌مختلف در زندان گذرانده بود، سال ۱۳۹۰ از ایران خارج شد و اکنون ساکن کشور فرانسه است.
محمدرضا نیکفر، متولد ۱۳۳۵، اندیشمند، مدرس و محقق فلسفه است که تحقیقات خود را با توجه ویژه به فلسفه سیاسی پیش می‌برد. او در دانشگاه کلن (آلمان) در رشته‌های فلسفه، علوم سیاسی و خاورشناسی تحصیل کرده و رساله دکترای خود را درباره مارتین هایدگر تدوین کرد. نیکفر هم به زبان فارسی و هم به زبان آلمانی می‌نویسد. او با نوشتن مقالاتی در نشریات روشنفکری ایران، از جمله نگاه‌نو، کیان و آفتاب شناخته شد و مجموعه بزرگی از مقالات او نیز به صورت آنلاین منتشر شده‌اند. انتشارات طرح نو در تهران دو کتاب از او منتشر کرده است، که یکی با عنوان «خشونت، حقوق بشر، جامعه مدنی» (۱۳۷۸) تالیف اوست، و دیگری را با عنوان «شگردها، امکانها و محدودیتهای بحث با بنیادگرایان. درآمدی بر روشنگری» (۱۳۸۰) ترجمه کرده است.
محسن کدیور (متولد ۱۳۳۸)، فقیه و نظریه‌پرداز شناخته شده شیعه، هم‌اکنون در دانشگاه دوک آمریکا تدریس می‌کند. او از جمله شاگردان آیت‌الله حسینعلی منتظری است که از جوانی گواهی اجتهاد دریافت کرده است. پرمناقشه‌ترین تحقیقات کدیور در زمان سکونت در ایران، به موضوع اسلام سیاسی و نظریه ولایت فقیه مربوط می‌شود که در دو جلد کتاب با عناوین “نظریه‌های دولت در فقه شیعه“ و “حکومت ولائی” منتشر شد. کدیور در ماجرای قتل‌های زنجیره‌ای سال ۱۳۷۷، که در جریان آن گروهی از مخالفان حکومت به قتل رسیدند، طی یک سخنرانی با عنوان “حرمت شرعی ترور“ اعلام کرد که هیچ فقیهی ممکن نیست چنین حکمی صادر کرده باشد. از استدلال وی صدور حکم ترور از سوی مقام ولایت فقیه فهمیده شد. کدیور دستگیر شد و یک سال و نیم حبس در اوین را متحمل شد.
تقی رحمانی، نویسنده، فعال سیاسی و از چهره‌های شناخته شده ملی‌مذهبی است. از او تا کنون آثار متعددی منتشر شده است که از آن جمله می‌توان به کتابهای “شریعتی، نقاد سنت، قدرت و مدرنیته”، “روشنفکران مذهبی و عقل مدرن”، “متون مقدس تعامل‌ها و تقابل‌ها”، “هرمنوتیک غربی و تاویل شرقی” و همچنین “نقادی قدرت: موانع ساختاری استقرار دموکراسی در ایران” اشاره کرد. تقی رحمانی در سال ۱۳۸۵ جایزه هلمن-همت را از سازمان دیده‌بان حقوق بشر دریافت کرد. این جایزه هرسال به نویسندگانى كه در راه آزادى بیان تحت تعقیب و آزار قرار می‌گیرند، اهدا می‌گردد. او در زمان دریافت جایزه در زندان بود. رحمانی مجموعا در حدود چهارده سال را در زندان‌های جمهوری اسلامی سپری کرده است. امروز نیز نرگس محمدی، همسر او در ایران زندانی است.
مهرزاد بروجردی استاد علوم سیاسی دانشگاه سیراکیوز (ایالت نیویورک امریکا) و از روشنفکران شناخته شده ایرانی در خارج از کشور است. از او تاکنون دو کتاب ”روشنفکران ایرانی و غرب“ (۱۳۷۷) و همچنین ”تراشیدم، پرستیدم، شکستم“ (۱۳۸۹) در داخل ایران منتشر شده و همچنین کتاب دیگر او با عنوان ”آئینهای برای امیرمسلمان: اسالم و اندیشه حکومتگری“ نیز خارج از ایران و به زبان انگلیسی منتشر شده است. بروجردی رئیس پیشین انجمن بینالمللی ایرانشناسی و همچنین بنیانگذار مرکز پژوهشهای خاورمیانه در دانشگاه سیراکیوز و رئیس کنونی دانشکده علوم سیاسی این دانشگاه است.
اشاره: نوشابه امیری (متولد ۱۳۳۱) روزنامه‌نگار و نویسنده شناخته شده ایرانی است. خانم امیری دبیر سرویس سیاسی روزنامه کیهان بود ولی یک سال پس از انقلاب مجبور به ترک این روزنامه شد. بعدها و از سال ۱۳۶۹ که زمینه فعالیت روزنامه نگاران قدیمی بیشتر شده بود، او به عنوان عضو شورای سردبیری مجله گزارش فیلم فعالیت می کرد. او همچنین در عرصه سینما نیز فعالیت کرده و فیلم‌نامه‌هایی نوشته است. “دره‌شاپرک‌ها”، از جمله این فیلم‌نامه‌ها است. از سال ۱۳۷۶ و با آغاز به کار دولت خاتمی که فضای روزنامه‌ها نیز بازتر شد، نوشابه امیری مدتی در روزنامه‌های تازه‌تاسیس از جمله روزنامه جامعه و صبح‌امروز فعالیت کرد. خانم امیری بالاخره از اوایل دهه هشتاد به فرانسه مهاجرت کرد و سال‌ها عضو شورای سردبیری سایت روزآنلاین بود.
حسن یوسفی اشکوری (متولد ۱۳۲۸) از روشنفکران اسلامگرای ایرانی است. او در دور اول مجلس پس از پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، به نمایندگی از مردم شهسوار (تنکابن بعدی) و رامسر انتخاب شد، اما با نزدیک شدن به نیروهای ملی‌مذهبی در کنار منتقدان حکومت جدید قرار گرفت و دیگر به مجلس راه نیافت. اشکوری از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ در دانشگاه علامه طباطبایی تهران به تدریس تاریخ اسلام و معارف اسلامی اشتغال داشت که بعدها از این کار نیز منع شد. او همچنین از سال ۱۳۷۱ به عنوان عضو شورای سردبیری مجله ایران فردا که با مدیریت مهندس عزت‌الله سحابی منتشر می‌شد ، فعالیت کرد که تا توقیف آن مجله در سال ۱۳۷۹ ادامه یافت. اشکوری در فروردین سال ۱۳۷۹ طی سخنانی در کنفرانس برلین اعلام کرد که به اجباری بودن حجاب اعتقاد ندارد و بلافاصله پس از بازگشت به ایران دستگیر شد و بیش از چهار سال در زندان بود. او در دادگاه اولیه به ارتداد متهم شده و حکم اعدام گرفته بود. اشکوری از اواسط دهه هشتاد در خارج از ایران زندگی می‌کند. از او تاکنون چندین کتاب از جمله “خرد در ضیافت دین”، “بازخوانی قصه خلقت” و “شریعتی، ایدئولوژی، استراتژی” منتشر شده است.
حجت‌الاسلام احمد منتظری (متولد ۱۳۳۴) از روحانیون نوگرای ساکن ایران است. او که فرزند آیت‌الله منتظری روحانی بلند پایه شیعه است، در دانشگاه پلی‌تکنیک (امیرکبیر کنونی) تحصیل کرد. احمد منتظری سال‌ها ریاست دفتر آیت‌الله منتظری را بر عهده داشت و بارها تحت فشارهای امنیتی و قضایی قرار گرفت. از او تاکنون مقالات و آثاری نیز منتشر شده که از جمله آنها کتاب “مدرسه اجتهاد” است که زیر نظر او و توسط انتشارات سرایی منتشر شده است.
رضا معینی (متولد ١٣٤١) روزنامه نگار، پژوهشگر و مسئول دفتر “افغانستان، ايران و تاجيکستان” گزارشگران بدون مرز است. وی در رشته ارتباطات و انفورماتیک دانشگاه پاریس تحصیل کرده و از سال ١٣٦٨ فعالیت حقوق بشری خود را با عضویت در کمیسیون ” لغو مجازات اعدام” سازمان عفو بین الملل در فرانسه آغاز کرد. او تا سال ١٣٧٤ با این سازمان در بخش‌های مختلف از جمله کمیسیون افغانستان همکاری می‌کرد. پس از آن و از سال ١٣٧٥ رضا معینی به انجمن بینالمللی گزارشگران بدون مرز پیوست و از سال ١٣٧٦ نیز به عضویت کمیته بین‌الملل این سازمان برگزیده شد. او سپس مسئولیت دفتر ایران گزارشگران بدون مرز بر عهده گرفت و از آغاز سال ١٣٨٥ در قسمت منشی‌گری بینالمللی این سازمان مسئولیت دفتر افغانستان، ایران و تاجیکستان را برعهده دارد. آقای معینی بیش از ٢٤ سال در عرصه روزنامه نگاری ناظر مطبوعات ایران و منطقه است و با نشریات متعدد بینالمللی همکاری کرده است. همچنین مقالات متعددی از ایشان درباره روزنامه‌نگاری و حقوق روزنامه نگاران در نشريات و سايت‌های مختلف منتشر شده است.
عبدالعلی بازرگان(متولد ۱۳۲۲)، نویسنده، قرآن‌پژوه و از نوگرایان اسلامی امروز در ایران است. هرچند تحصیلات دانشگاهی او در زمینه معماری بود، اما همچون پدرش مهدی بازرگان، به مطالعات دینی و فعالیت‌های سیاسی نیز علاقه‌مند شد. عبدالعلی بازرگان در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب ایران سردبیری روزنامه “ميزان” نشریه وابسته به نهضت آزادی را بر عهده داشت. او همچنین در چند موسسه فرهنگی از جمله هيئت تحريريه شركت‌هاى انتشاراتی قلم و سهامی انتشار عضو بود. آقای بازرگان همچنین پس از انقلاب به عضويت جمعيت دفاع از آزادى و حاکميت ملت ایران درآمد. او هم پیش از انقلاب و هم پس از انقلاب محکوم به زندان نیز شده است. از جمله در سال های ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ به حکم دادگاه انقلاب به دو سال زندان محکوم شد. از عبدالعلی بازرگان کتابهای متعددی منتشر شده که بخشی از آنها مربوط به مطالعات قرآنی است. از جمله این کتابهای می‌توان به عناوین “آزادى در قرآن” ، ” نظم قرآن” و ” متدولوژى تدبر در قرآن” اشاره کرد. او پس از مهاجرت به امریکا نیز پژوهشهای قرآنی خود را ادامه داد که “ترجمه قرآن حكيم ” و “پژوهشى در پرتو قرآن”، از جمله آثار اوست.
صدیقه وسمقی شاعر، نویسنده و مترجم، (متولد ۱۳۴۰) از نوگرایان دینی معاصر است. او از دانشگاه تهران و در رشتههاى فقه ومبانى حقوق اسلامى با درجه دکترا فارغ التحصیل شد و سال‌ها به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه تهران به تدریس فقه اسلامی اشتغال داشت. او در اوائل سال 90 به آلمان رفت و مدتی در دانشگاه گوتینگن آلمان تدریس کرد. امروز نیز با دانشگاه اوپسالا در سوئد همکاری می‌کند. وسمقی در ایران به عنوان شاعر و اسلام پژوه شناخته شده و از وی تاکنون چهار دفتر شعر و چند کتاب در زمینه فقه منتشر شده است. از آثار فقهی وی می توان به کتاب “زن، فقه، اسلام” و همچنین “بضاعت فقه” اشاره کرد.کتاب “زن، فقه، اسلام” به انگلیسی ترجمه و منتشر شده و نیز یک مجموعه شعر از وسمقی به سوئدی ترجمه و انتشار یافته است. وسمقی در شورای شهر اول، نماینده مردم تهران بود و مدتی نیز عضو هیات منصفه مطبوعات شد.
آرش نراقی، نویسنده و اندیشمند ایرانی (متولد ۱۳۴۵) ابتدا دکترای داروسازی خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد و سپس به علت علاقه به حوزه مباحث علوم انسانی، به امریکا مهاجرت کرده و از دانشگاه کالیفرنیا، سانتاباربارا دکترای فلسفه گرفت. از آرش نراقی تاکنون کتابهای متعددی منتشر شده که از جمله آنها رساله دین شناخت: مدلی در تحلیل ایمان ابراهیمی (۱۳۷۸)؛ اخلاق حقوق بشر ( ۱۳۸۸)؛ آینه جان: مقالاتی درباره احوال و اندیشه های مولانا جلال الدین بلخی (۱۳۸۸) حدیث حاضر و غایب: مقالاتی درباب الهیات غیبیت (۱۳۹۰) و بالاخره مدارا و مدنیت (۱۳۹۲) را باید نام برد. او همچنین چند کتاب و رساله نیز ترجمه کرده است که رساله درباره عشق شامل مجموعه مقالات (۱۳۹۰) از آن جمله است. آقای نراقی هم‌اکنون دانشیار دین و فلسفه، کالج موراوین در ایالت پنسیلوانیای آمریکا است.
شهرنوش پارسی‌پور، (متولد ۱۳۲۸) از جمله نویسندگان اثرگذار معاصر ایران که از پرکارترین نویسندگان چهار دهه گذشته محسوب می‌شود. او در رشته علوم اجتماعی تحصیل کرد و سپس به نوشتن روی آورد. پارسی پور همچنین در سال ۱۳۵۳ تهیه کننده تلوزیون ملی ایران بود اما پس از اعدام خسرو گلسرخی و کرامت‌الله دانشیان از محل کار خود استعفا داد و پس از مدتی نیز دستگیر شد. پارسی‌پور پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ نیز بارها دستگیر شد. طولانی‌ترین مدت زندان او بعد از دستگیری در سال ۱۳۶۰ بود که بیش از چهار سال بطول انجامید. شهرنوش پارسی‌پور اکنون سال‌ها است که ساکن امریکا شده و در آنجا نیز نوشتن را رها نکرده است. از جمله آثار پارسی‌پور می‌توان به سگ و زمستان بلند، طوبا و معنای شب، زنان بدون مردان و عقل آبی اشاره کرد. او همچنین کتابی با عنوان خاطرات زندان نوشته است که از جمله آثار مهم در این زمینه محسوب می‌شود. شهرنوش پارسی‌پور در خردادماه سال ۱۳۸۹ دکتری افتخاری دانشگاه براون امریکا را دریافت کرد وهمچنین در آبان ماه گذشته جایزه بیتا دریاباری را از دانشگاه استنفورد آمریکا دریافت نمود.
شیرین عبادی (متولد ۱۳۲۶) فعال حقوق بشر و حقوق‌دان سرشناس ایرانی است که در سال ۱۳۸۲ برنده جایزه صلح نوبل شد. او به علت تلاش برای گسترش دموکراسی و حقوق بشر با تاکید بر حقوق زنان و کودکان این جایزه را دریافت کرد. خانم عبادی پیش از آن وکالت برخی پرونده‌های جنجال‌برانگیز همچون پرونده قتل‌های زنجیره‌ای، پرونده کوی دانشگاه تهران و پرونده زهرا کاظمی(خبرنگار مقتول درز زندان اوین) را بعهده داشت. او که موسس انجمن حمایت از حقوق کودکان بود پس از دریافت جایزه صلح نوبل، کانون مدافعان حقوق بشر را تاسیس کرد. خانم عبادی اواخر دهه هشتاد به دلیل افزایش فشار از جانب نیروهای تندرو، ایران را ترک کرد. این فشارها بعد از آن هم ادامه داشته و هم‌اکنون خانم نرگس محمدی معاون او در کانون مدافعان حقوق بشر، در زندان است. همچنین اموال او در ایران به بهانه‌های مالیاتی توقیف شده است.
کاظم علمداری، نویسنده و پژوهشگر برجسته ایرانی است. او تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه تهران آغاز کرد و سپس در دانشگاه ایلینویز آمریکا در رشته جامعه‌شناسی دکتری گرفت. علمداری در طول ۳۰ سال گذشته در دانشگاه‌های لس‌آنجلس، نورث‌ریج، و یوسی‌ال‌آ تدریس و تحقیق کرده است. همچنین از او تا کنون ۵ کتاب و بیش از صد مقاله تحقیقی و تحلیلی به زبان فارسی و انگلیسی و به چاپ رسیده است. مشهورترین کتاب کاظم علمداری با عنوان “چرا ایران عقب ماند وغرب پیشرفت” در ایران منتشر شده و تا امروز ۱۹ بار تجدید چاپ شده است. ایشان بعلت تحقیقاتی که در زمینه جامعه شناسی توسعه انجام داد، برنده بورس پژوهشی جامعه علمی ژاپن نیز شد و مدتی دردانشگاه کیوتوی ژاپن به مطالعه الگوی ژاپنی توسعه برای ساخت الگوی مناسب بر توسعه کشور های خاورمیانه پرداخت.
عبدالکریم لاهیجی (متولد ۱۳۱۹) حقوق‌دان برجسته ایرانی و از فعالان شناخته شده حقوق بشر در جهان است. او در سال ۱۳۴۳ دکتری خود را در رشته حقوق از دانشگاه تهران دریافت کرد. لاهیجی که از دوران جوانی، فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرده بود، از جمله موسسین جمعیت ایرانی دفاع از آزادی و حقوق بشر نیز محسوب می‌شود. او همچنین در تدوین پیش‌نویس قانون اساسی پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ نقش داشت، هرچند که این پیش‌نویس در مجلس خبرگان قانون اساسی کنار گذاشته شد. آقای لاهیجی بعد از مهاجرت به فرانسه در سال ۱۳۶۰، کانون دفاع از حقوق بشر در ایران را تأسیس نمود که این نهاد نیز به فدراسیون بینالمللی حقوق بشر پیوست. او طی پنج دوره نایب رئیس فدراسیون بینالمللی حقوق بشر بود و در کنگره سال ۲۰۱۳ به ریاست فدراسیون انتخاب شد . او همچنین در آخرین کنگره در شهریورماه گذشته به ریاست افتخاری فدراسیون انتخاب شده است. در آبان ماه سال ۱۳۹۴ فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه، نشان ملی لژیون دونور فرانسه را به رؤسای این فدراسیون بینالمللی، از جمله به عبدالکریم لاهیجی اعطا کرد.
منیره برادران خسروشاهی، نویسنده و از چهره‌های سیاسی سرشناس ایران، در سال ۱۳۳۳ در تبریز متولد شد. او لیسانس خود را در رشته جامعه شناسی و از دانشگاه تهران دریافت کرد و سال‌ها بعد در دوران تبعید نیز فوق لیسانس علوم اجتماعی را از دانشگاه هانوفر آلمان کسب کرد. خانم برادران به دلیل فعالیت‌های سیاسی خود حدود ۹ سال و نیم در زندان بوده است. اولین بازداشت او در تیرماه سال ۱۳۵۷ بود. پس از انقلاب ۱۳۵۷ و در مهرماه سال ۱۳۶۰ دوباره بازداشت شد و تا مهرماه سال ۱۳۶٩ در زندان بود. منیره برادران خاطرات زندان خود را با نام “حقیقت ساده” منتشر کرده که یکی از اسناد دست‌اول درباره وضعیت زندان‌های در دهه شصت محسوب می‌شود. کتابهای “روانشناسی شکنجه” و “علیه فراموشی” از دیگر نوشته‌های او است.
محمد ملکی، استاد دانشگاه، فعال سیاسی و از منتقدان سرسخت وضعیت حقوق بشر در ایران است. آقای ملکی اولین رئیس دانشگاه تهران پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ بود و بعدها پس از بسته شدن دانشگاه‌ها در جریان انقلاب فرهنگی، به دلیل انتقاداتی که از این اقدامات بیان کرد، دستگیر شد. او از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ در زندان بود و به گفته خودش در این مدت بارها شکنجه شد. او در همین دوره شاهد وقایع زندان‌های ایران از جمله دادگاه‌های چند دقیقه‌ای و اعدامهای گسترده بوده است. ملکی پس از آن و در سال‌های ۱۳۷۹ (به همراه گروهی از اعضای جریان ملی مذهبی) و همچنین در سال ۱۳۸۸ پس از اعتراضات گسترده مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری، دستگیر شد.
جعفر بهکیش هفت تن از اعضای خانواده خود را در خشونتهای دولتی دهه شصت از دست داده است. او دانش آموخته مهندسی مکانیک است. آقای بهکیش در سال 1381 به کانادا مهاجرت کرد و به عنوان مهندس ارشد در شرکت های مشاور مشغول به کار شد. او که از کودکی شاهد فعالیت های سیاسی برادران و خواهران خویش بود، در سنین نوجوانی و جوانی به تدریج در این فعالیت‌ها مشارکت کرد و به این ترتیب در آستانه انقلاب بهمن 57 و طی زمان دانشجوئی فعالیت سیاسی می‌کرد و چندین بار در دهه شصت بازداشت شد. او از پائیز 1363، پس از آزادی از زندان، با تلاش های بستگان زندانیان سیاسی و کشته شدگان، به ویژه گروهی از آنان که امروز بیشتر با عنوان “مادران و خانواده‌های خاوران” شناخته می‌شوند، برای بهبود شرایط زندان و مبارزه با فراموشی و عدالت همراه شد. از آن پس او در این مسیر تلاش کرده و مطالب زیادی را در رابطه با حقوق بشر و دادخواهی منتشر کرده است.